1. Ngất xỉu là gì ?
Ngất xỉu, còn gọi là ngất, là tình trạng mất ý thức tạm thời do giảm lưu lượng máu đến não. Ngất thường chỉ kéo dài trong vài giây đến vài phút, sau đó người bệnh thường tự hồi phục. Có nhiều nguyên nhân gây ngất xỉu, bao gồm cả nguyên nhân tim mạch, thần kinh, và các yếu tố khác
2. Biểu hiện
*Trước khi mất ý thức, người bệnh thường có các triệu chứng sau:
- Chóng mặt hoặc hoa mắt: Cảm giác đầu óc quay cuồng, mất thăng bằng, hoặc cảm giác như mọi thứ xung quanh đang quay.
- Yếu ớt hoặc mệt mỏi đột ngột: Cảm giác yếu ớt, không còn sức lực, có thể kèm theo mồ hôi lạnh.
- Buồn nôn hoặc khó chịu ở dạ dày: Cảm giác buồn nôn, đôi khi kèm theo đau bụng nhẹ.
- Da tái nhợt: Da trở nên nhợt nhạt, môi có thể xanh tái, do lưu lượng máu đến da giảm.
- Tầm nhìn mờ hoặc có cảm giác như có "màng" che trước mắt: Mắt trở nên mờ, khó nhìn rõ, hoặc có thể xuất hiện các đốm đen trong tầm nhìn.
- Ù tai hoặc cảm giác như có tiếng vo ve trong tai: Có cảm giác như tiếng ù trong tai hoặc mất thính lực tạm thời.
- Cảm giác nóng bừng hoặc lạnh run: Cảm giác như cơ thể nóng lên đột ngột hoặc có thể bị run rẩy, đổ mồ hôi lạnh.
- Hơi thở ngắn hoặc thở dốc: Cảm giác khó thở hoặc thở không đều.
* Mất ý thức
Nếu các triệu chứng báo trước không được khắc phục kịp thời, người bệnh sẽ mất ý thức đột ngột:
- Ngã xuống đột ngột: Người bệnh có thể ngã xuống hoặc ngồi sụp xuống nếu không được hỗ trợ.
- Mất ý thức hoàn toàn: Người bệnh không còn phản ứng với môi trường xung quanh, không đáp lại các kích thích như tiếng gọi, ánh sáng hoặc chạm vào.
- Thân thể mềm nhũn hoặc cứng đờ: Cơ thể có thể trở nên mềm nhũn, rơi tự do, hoặc cứng đờ, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ngất.
3. Nguyên nhân
1. Nguyên nhân tim mạch
- Ngất do tim: Nguyên nhân này xảy ra khi tim không bơm đủ máu để cung cấp cho não bộ. Các bệnh lý tim mạch như loạn nhịp tim, bệnh van tim, hoặc nhồi máu cơ tim có thể dẫn đến ngất.
- Ngất do hạ huyết áp tư thế: Hạ huyết áp tư thế là tình trạng giảm huyết áp đột ngột khi đứng dậy, dẫn đến máu không kịp lưu thông đến não, gây ra ngất.
- Ngất do suy tim: Tim không đủ mạnh để bơm máu đi khắp cơ thể, đặc biệt khi hoạt động gắng sức, có thể dẫn đến ngất.
2. Nguyên nhân thần kinh
- Ngất do cường phế vị: Cường phế vị là nguyên nhân ngất phổ biến nhất, xảy ra khi dây thần kinh phế vị bị kích thích quá mức, dẫn đến hạ huyết áp và giảm nhịp tim. Điều này thường xảy ra khi căng thẳng, đau đớn, hoặc do các yếu tố cảm xúc mạnh.
- Ngất do đau: Một số người có thể ngất khi trải qua đau đớn đột ngột hoặc mãnh liệt.
- Ngất do động kinh: Ngất có thể là biểu hiện của một cơn động kinh, đặc biệt là nếu có kèm theo co giật.
3. Chuyển hóa và tuần hoàn
- Hạ đường huyết: Khi mức đường huyết giảm quá thấp, não không nhận đủ năng lượng để hoạt động, có thể dẫn đến ngất.
- Mất nước: Mất nước nặng do thiếu nước hoặc mất nước qua mồ hôi, tiêu chảy, hoặc nôn mửa có thể dẫn đến hạ huyết áp và ngất.
- Thiếu máu: Thiếu máu nặng khiến cơ thể không đủ khả năng cung cấp oxy cho các mô và cơ quan, dẫn đến nguy cơ ngất.
4. Môi trường
- Nhiệt độ cao: Ở môi trường nóng bức, cơ thể có thể bị quá tải nhiệt, dẫn đến ngất.
- Đứng lâu hoặc ngồi dậy đột ngột: Đứng lâu hoặc đứng lên quá nhanh có thể gây tụt huyết áp đột ngột, dẫn đến ngất.
5. Tâm lý và cảm xúc
- Sốc tâm lý: Các tình huống gây sốc hoặc kích động mạnh có thể kích thích thần kinh phế vị, dẫn đến ngất.
- Lo lắng hoặc hoảng sợ: Những người có rối loạn lo âu hoặc bị hoảng sợ có thể ngất trong các tình huống căng thẳng.
6. Thuốc
- Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc hạ huyết áp, thuốc lợi tiểu, hoặc thuốc tim mạch, có thể gây ngất do tác dụng phụ của chúng.
7. Nguyên nhân khác
- Mất máu: Mất máu nhanh chóng do chấn thương hoặc phẫu thuật có thể gây ra giảm thể tích tuần hoàn, dẫn đến ngất.
- Ngạt thở: Thiếu oxy do ngạt thở hoặc ngạt nước cũng có thể dẫn đến ngất.
4. Cách điều trị
1. Xử lý ngay khi xảy ra ngất xỉu
- Đặt người bệnh nằm xuống: Đặt người bệnh nằm ngửa trên mặt phẳng, nâng cao chân khoảng 30 cm để tăng lưu lượng máu trở lại não.
- Nới lỏng quần áo: Nới lỏng quần áo quanh cổ, ngực, và thắt lưng để giúp người bệnh dễ thở.
- Kiểm tra đường thở: Đảm bảo người bệnh vẫn thở bình thường, đầu hơi nghiêng sang một bên để tránh tắc nghẽn đường thở nếu có nôn mửa.
- Tạo không gian thông thoáng: Nếu có thể, đưa người bệnh đến nơi thoáng khí, mát mẻ.
- Gọi cấp cứu: Nếu người bệnh không tỉnh lại sau vài phút hoặc có dấu hiệu nghiêm trọng khác (như đau ngực, khó thở), gọi cấp cứu ngay lập tức.
2. Điều trị nguyên nhân gây ngất xỉu
Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ngất xỉu, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp:
- Ngất do cường phế vị : Tránh các yếu tố kích thích gây cơn ngất như căng thẳng, sợ hãi, hoặc đau đớn. Học các kỹ thuật thư giãn và tránh các tư thế đứng lâu.
- Ngất do hạ huyết áp tư thế: Uống đủ nước, tăng lượng muối trong chế độ ăn (nếu không bị cấm bởi các bệnh lý khác), và đứng lên từ từ khi thay đổi tư thế. Đôi khi cần dùng thuốc để điều chỉnh huyết áp.
- Ngất do bệnh tim: Nếu ngất xỉu liên quan đến bệnh tim (như loạn nhịp tim, hẹp van tim), bác sĩ có thể chỉ định thuốc hoặc các thủ thuật can thiệp như đặt máy tạo nhịp tim, phẫu thuật van tim, hoặc cắt đốt để điều chỉnh nhịp tim.
- Ngất do hạ đường huyết: Người bệnh cần được cung cấp đường ngay lập tức bằng cách uống nước ngọt, ăn kẹo, hoặc dùng viên glucose. Nếu hạ đường huyết thường xuyên xảy ra, bác sĩ sẽ điều chỉnh chế độ ăn uống và liều lượng insulin (nếu có).
- Ngất do mất nước hoặc thiếu máu: Bổ sung nước, chất điện giải, hoặc truyền dịch trong trường hợp mất nước nặng. Bổ sung sắt hoặc điều trị nguyên nhân gây thiếu máu.
5. Phòng ngừa
- Tránh các yếu tố kích thích: Tránh các tình huống dễ gây ngất như đứng lâu, tiếp xúc với môi trường quá nóng, hoặc thay đổi tư thế quá nhanh.
- Tập luyện thể chất đều đặn: Tập luyện giúp cải thiện tuần hoàn máu và sức khỏe tổng thể, giảm nguy cơ ngất.
- Ăn uống đầy đủ và cân bằng: Đảm bảo cung cấp đủ năng lượng, nước, và các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.
- Theo dõi và điều trị các bệnh lý nền: Điều trị tốt các bệnh lý nền như bệnh tim, tiểu đường, huyết áp thấp để giảm nguy cơ ngất.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
- Nếu ngất xảy ra nhiều lần hoặc không rõ nguyên nhân.
- Nếu có các triệu chứng kèm theo như đau ngực, khó thở, hoặc nhịp tim không đều.
- Nếu ngất gây ra chấn thương hoặc xảy ra trong các tình huống nguy hiểm (như lái xe).
