1. Bệnh trầm cảm sau sinh
Trong Đông Y, trầm cảm sau sinh được đưa vào chứng uất. Chứng uất là trạng thái rối loạn khí sắc, chỉ tình trạng tâm lý căng thẳng quá độ, chịu áp lực trong thời gian dài khiến tâm tình bồn chồn không yên, vui buồn thất thường, là hệ quả của những điều buồn phiền, u uất lâu ngày không được chia sẻ hay giải quyết.
2. Nguyên nhân
Theo quan điểm Đông y, trầm cảm sau sinh thường phát sinh do mất cân bằng giữa các yếu tố khí, huyết, và sự suy yếu của thận, can, tỳ sau khi sinh. Những nguyên nhân chính bao gồm:
- Thay đổi nội tiết tố: Khi phụ nữ mang thai nồng độ nội tiết tố nữ estrogen và progesterone tăng cao. Sau khi sinh con, nồng độ hormone nhanh chóng sụt giảm xuống mức bình thường. Các nghiên cứu chỉ ra, sự thay đổi đột ngột này có thể dẫn đến trầm cảm cho phụ nữ mang thai và sau sinh.
- Tiền sử rối loạn tâm lý: Rối loạn tâm lý, trầm cảm có thể tái phát vì thế đối với phụ nữ từng có có tiền sử trầm cảm trước hoặc trong khi mang thai thì sẽ có nguy cơ cao trầm cảm sau sinh.
- Sức khỏe giảm sút: Những phụ nữ sau sinh có thể trạng yếu, bị đau trong quá trình sinh nở thường tác động tâm trạng phụ nữ. Cơn đau kéo dài, cộng với việc chăm con mới sinh vất vả nảy sinh tâm lý bực bội, cáu gắt, gia tăng cảm giác chán ghét bản thân và cả em bé.
- Yếu tố kinh tế, đời sống: Các yếu tố kinh tế, đời sống ảnh hưởng đến tâm lý phụ nữ sau sinh. Điều kiện kinh tế khó khăn, hoàn cảnh sống chật chội đông đúc, thiếu quan tâm chia sẻ từ chồng và người thân, áp lực với các hủ tục sau sinh, mâu thuẫn trong các quan niệm chăm nuôi con nhỏ giữa các thế hệ sẽ làm gia tăng cảm xúc tiêu cực từ phụ nữ dẫn đến trầm cảm.
3. Biểu hiện
Phụ nữ bị trầm cảm sau sinh rất khó nhận biết, cho đến khi họ có biểu hiện hành động, cảm xúc tiêu cực ảnh hưởng sức khỏe bản thân. Mọi gia đình có phụ nữ mới sinh cần quan tâm lưu ý những dấu hiệu khởi phát trầm cảm như sau:
- Tâm trạng buồn bã, ủ rũ: Người bệnh cảm thấy buồn bã, không có hứng thú với các hoạt động thường ngày, dễ khóc, mất niềm vui sống.
- Mất ngủ, khó ngủ: Giấc ngủ kém, khó ngủ hoặc hay thức giấc giữa đêm.
- Lo âu, căng thẳng: Tâm lý lo lắng, bất an về bản thân, con cái hoặc gia đình.
- Mệt mỏi, suy nhược: Cảm giác cơ thể suy nhược, thiếu sức lực, không có năng lượng để làm việc.
- Thiếu tập trung, hay quên: Khó tập trung, dễ quên, cảm giác đầu óc lơ mơ, không minh mẫn.
- Chán ăn hoặc ăn uống thất thường: Cảm giác ăn không ngon, ăn ít, hoặc ăn quá nhiều một cách không kiểm soát.
- Suy giảm tình dục: Giảm ham muốn tình dục hoặc không có hứng thú với đời sống tình dục.
4 Điều trị
Điều trị trầm cảm sau sinh theo Đông y tập trung vào việc điều hòa khí huyết, bổ thận, dưỡng tâm và an thần, nhằm phục hồi sức khỏe cả về thể chất lẫn tinh thần cho sản phụ. Dưới đây là các phương pháp điều trị cụ thể:
4.1. Sử dụng thảo dược
Các bài thuốc Đông y thường được sử dụng để điều hòa khí huyết, an thần và bổ thận. Một số thảo dược phổ biến bao gồm:
- Đương quy: Bổ huyết, dưỡng khí, điều hòa khí huyết, thích hợp cho phụ nữ sau sinh.
- Bạch thược: Làm dịu tâm trạng, giảm lo âu, căng thẳng.
- Nhân sâm và Hoàng kỳ: Bổ khí, tăng cường năng lượng, giúp cải thiện sự mệt mỏi và suy nhược.
- Thục địa: Bổ huyết, giúp phục hồi sức khỏe sau sinh.
- Viễn chí, Toan táo nhân: Giúp an thần, cải thiện giấc ngủ và tâm trạng.
Các bài thuốc sẽ được điều chỉnh tùy theo tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.
4.2 Châm cứu và bấm huyệt
- Châm cứu: Phương pháp này tác động vào các huyệt vị trên cơ thể để điều hòa khí huyết, giúp làm dịu căng thẳng và giảm lo âu. Các huyệt thường sử dụng gồm:
- Tâm du: Giúp an thần và dưỡng tâm.
- Can du: Điều hòa chức năng gan, giảm cảm giác lo âu và stress.
- Tam âm giao: Điều hòa khí huyết và ổn định cảm xúc.
- Khúc trì: Thúc đẩy lưu thông khí huyết và cải thiện năng lượng.
- Bấm huyệt: Kết hợp với xoa bóp giúp thư giãn, cải thiện tuần hoàn máu, giảm căng thẳng và giúp sản phụ cảm thấy nhẹ nhõm hơn.
4.3 Điều chỉnh chế độ ăn uống
- Bổ sung thực phẩm dưỡng khí huyết: Các món ăn như cháo hạt sen, gà hầm nhân sâm, cháo đậu đen, thịt nạc, cá hồi... giúp phục hồi sức khỏe và điều hòa khí huyết.
- Ăn uống đủ chất: Cần cung cấp đủ protein, chất xơ, vitamin và khoáng chất để tăng cường sức khỏe tổng thể.
- Tránh thức ăn gây khó tiêu: Các món cay, nóng, hoặc khó tiêu nên tránh vì có thể ảnh hưởng đến tiêu hóa và gây căng thẳng thêm cho cơ thể.
4.4 Tập luyện nhẹ nhàng
- Yoga hoặc thái cực quyền: Các bài tập nhẹ nhàng giúp cơ thể thư giãn, tinh thần thoải mái hơn và cải thiện tuần hoàn khí huyết.
- Đi bộ: Một hình thức vận động đơn giản nhưng giúp cải thiện tâm trạng và tăng cường sức khỏe.
4.5 Nghỉ ngơi và chăm sóc tâm lý
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Giấc ngủ và nghỉ ngơi là điều rất quan trọng trong quá trình hồi phục. Môi trường ngủ thoải mái, yên tĩnh và lịch ngủ hợp lý sẽ giúp cải thiện tinh thần.
- Chăm sóc tinh thần: Gia đình nên quan tâm, chia sẻ và đồng hành cùng sản phụ để giảm bớt căng thẳng và cô đơn.
Lưu ý:
Điều trị trầm cảm sau sinh theo Đông y cần thời gian và sự kiên nhẫn. Phương pháp này tập trung vào việc điều chỉnh từ gốc rễ của vấn đề thông qua cân bằng cơ thể và tinh thần. Tuy nhiên, việc phối hợp với chăm sóc tâm lý hiện đại và theo dõi của bác sĩ là cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị toàn diện.
Nếu có bất kỳ dấu hiệu nặng như tự sát hoặc hoảng loạn, cần phải đến các cơ sở y tế ngay lập tức.
5 Trầm cảm sau sinh có nguy hiểm không?
Trầm cảm căn bệnh nguy hiểm được cảnh báo cho cộng đồng, đã có nhiều nghiên cứu về tác động nguy hiểm của trầm cảm lên đời sống phụ nữ sau khi sinh con. Các nhà nghiên cứu đến từ bốn trường đại học: Kilimanjaro Christian Medical College (KCMC, Tanzania), trường Đại học Y Hà Nội (Việt Nam), Đại học Copenhagen, và Đại học Nam Đan Mạch đã khảo sát nghiên cứu gần 1.400 phụ nữ trước và sau sinh tại Việt Nam. Kết quả của nghiên cứu cho thấy, trầm cảm sau sinh tại Việt Nam chiếm tỷ lệ tương đương với các nước trong khu vực và các nghiên cứu khác.
Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra, tình trạng này gây ra những tác động xấu đến sức khỏe của mẹ và trẻ em, cũng như mối quan hệ của họ với các thành viên trong gia đình.
Đối với phụ nữ
Trầm cảm sau sinh thường khó phát hiện, kéo dài hàng tháng hoặc lâu hơn, có thể phát triển thành bệnh rối loạn tâm thần nếu không chữa trị kịp thời. Ngay cả khi được điều trị, bệnh làm tăng nguy cơ trầm cảm trong tương lai.
Phụ nữ trầm cảm sau sinh thường không đủ sức khỏe để chăm sóc con cái, nguy cơ tự tử cao.
Đối với người con có mẹ mắc bệnh trầm cảm
Những đứa trẻ có mẹ bị trầm cảm nhiều nguy cơ không phát triển cảm xúc, hành vi:
- Chậm phát triển ngôn ngữ, vận động;
- Hạn chế khả năng giao tiếp;
- Có thể có những hành vi bất thường hoặc dễ kích động hơn trẻ bình thường;
- Trẻ dễ căng thẳng và khó thích nghi với môi trường, khó hòa nhập xã hội…
